Cây Xộp (Cây Trâu Cổ, Cây Vảy Ốc) – Khám phá cây thuốc và vị thuốc Việt Nam

Cây Xộp (Cây Trâu Cổ, Cây Vảy Ốc) – Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – Đỗ Tất Lợi

Cây Xộp được biết đến với nhiều tên gọi như cây Trâu Cổ, cây Vảy Ốc hay cây bị lệ. Với tên khoa học là Ficus pumila L., cây Xộp thuộc họ Dâu tằm Moraceae.

Mô tả cây

Cây Xộp phát triển trên các cổ thụ lớn hoặc đá, có thể dài tập Somnias quân hơn. Thân có đường kính lên đến 1cm, vỏ thân xù xì và không đều. Rễ mọc từ các đốt của cây. Cây Xộp có hai loại cành, những cành không mang hoa có lá nhỏ gọn, hình dạng giống như vảy ốc, chính vì vậy cây được gọi là cây Vảy Ốc. Cành mang hoa có lá to và dày, với mép nguyên và mặt lá ráp.

Cây Xộp
Hình ảnh: Cây Xộp

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây Xộp mọc tự nhiên ở nhiều tỉnh thành trên khắp Việt Nam, từ đồng bằng đến vùng rừng núi. Cây Xộp được sử dụng trong y học cung cấp các vị thuốc sau:

  1. Quả bị lệ thực: Cây Xộp được phơi khô và sử dụng trong y học dân gian như một vị thuốc bổ. Có thể nhúng quả vào nước sôi trong một phút trước khi phơi khô để bảo quản dễ dàng hơn.

  2. Cành mang lá phơi khô: Cành cây Xộp, cùng với lá, cũng được sử dụng trong y học để chữa mụn nhọt, thông đại tiểu tiện, tiêu độc và lợi sữa.

Thành phần hóa học

Trong quả cây Xộp, có tới 13% chất gôm. Chất gôm này sau khi thủy phân cho ra glucoza, fructoza và arabinoza. Trên thân và lá của cây cũng có một lượng nhỏ ancaloit.

Công dụng và liều dùng

Quả cây Xộp được sử dụng như một vị thuốc bổ từ rất lâu đời. Các sách cổ như Thần nông bản thảo và Bản thảo cương mục đã ghi lại các công dụng của cây.

Theo các tài liệu cổ và kinh nghiệm dân gian, quả cây Xộp được sử dụng để chữa di tinh, liệt dương, đau lưng, lỵ lâu ngày, thoát giang (lòi dom) và tắc tia sữa. Ở vùng Quảng Đông và Quảng Tây, người ta sử dụng quả cây Xộp phơi khô với tên vương bất lưu hành, một vị thuốc có tác dụng thông tia sữa.

Ngoài ra, cây Xộp cũng được sử dụng làm mứt để ăn.

Liều dùng: Ngày uống 3-6g. Có thể dùng tới 20-30g dưới dạng thuốc sắc hoặc chế thành cao mà ăn. Cành và lá của cây cũng có thể được sử dụng để chữa mụn nhọt, thông đại tiểu tiện, tiêu độc và lợi sữa. Ngày dùng 8-16g dưới dạng thuốc sắc hoặc nấu cao.

Đơn thuốc có quả Xộp

Thuốc bổ chữa đau xương và đau người

  • Cao quả Xộp: Quả cây Xộp được thái nhỏ và nấu với nước, sau đó lọc bỏ bã và cô đặc thành cao. Ngày uống 5-10g chữa các chứng đau xương, đau người của người già. Ngoài ra, cao quả Xộp còn được sử dụng như một loại thuốc bổ và thuốc điều kinh, giúp tiêu hóa.

  • Rượu cây Xộp: Cành lá của cây Xộp được phơi khô 100g và kết hợp với đậu đen 50g, ngâm trong 250ml rượu trong vòng 10 ngày. Rượu này được lọc và uống. Có thể pha thêm đường khi uống để làm thuốc bổ và chữa đau lưng, đau người, di tinh, liệt dương. Ngày uống 10-30ml rượu cây Xộp này.

Tìm hiểu về cây Xộp, một cây thuốc và vị thuốc độc đáo của Việt Nam, giúp bạn hiểu thêm về cây cỏ trong y học dân gian và khám phá những công dụng sức khỏe của chúng.