Chụp cắt lớp võng mạc OCT – Mở rộng kiến thức

Mắt là một bộ phận tinh vi và phức tạp trong cơ thể con người. Đôi khi, các bệnh về mắt không hiển thị rõ ràng từ bên ngoài trong giai đoạn ban đầu, khiến cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn đối với các bác sĩ chuyên khoa mắt. May mắn là kỹ thuật chụp cắt lớp võng mạc OCT đã ra đời và giúp giải quyết nhược điểm của các phương pháp chẩn đoán khác như khám lâm sàng hay siêu âm. Bài viết này sẽ giới thiệu về kỹ thuật chụp cắt lớp võng mạc OCT và những ưu điểm của nó.

Kỹ thuật chụp cắt lớp quang học OCT là gì?

OCT là viết tắt của từ “Optical Coherence Tomography” trong tiếng Anh, có thể hiểu là chụp cắt lớp quang học. Về cơ bản, OCT hoạt động tương tự như siêu âm, nhưng thay vì sử dụng sóng âm, nó sử dụng ánh sáng để tạo ra hình ảnh. Với môi trường mắt không bị vẩn đục nhiều, OCT cho phép chúng ta quan sát toàn bộ các cấu trúc của mắt trong không gian 3 chiều. Điều này tương đương với việc sử dụng một con dao cắt mỏng và mịn để khám phá các cấu trúc của mắt, mà không gây đau đớn hay chảy máu như các phương pháp khác.

So với siêu âm, OCT có độ phân giải cao hơn nhiều. Độ phân giải của OCT có thể lên đến 10-20 micron, trong khi siêu âm chỉ đạt khoảng 100 micron. Điều này cho phép chúng ta nghiên cứu các cấu trúc của võng mạc ở cấp độ vi thể. Màu sắc hiển thị trên hình ảnh OCT được mã hóa để phân biệt các cấu trúc mô và mặt tiếp xúc. Các cấu trúc phản quang mạnh thường được gán màu đỏ hoặc vàng.

Hình ảnh chụp OCT tại bệnh viện Mắt Hà Nội

Ưu điểm của phương pháp chụp OCT

  • Chụp OCT giúp các bác sĩ nhãn khoa chẩn đoán sớm và chính xác hơn so với phương pháp khám lâm sàng hay siêu âm. Điều này giúp họ có biện pháp điều trị thích hợp và theo dõi diễn biến bệnh trong suốt quá trình điều trị.

  • Chụp cắt lớp võng mạc OCT tạo ra các hình ảnh tương tự như chụp CT scanner, nhưng chi tiết và chính xác hơn. Độ phân giải của OCT là 10 micron, trong khi siêu âm chỉ đạt 150 micron, cho phép đánh giá các thay đổi nhỏ trong cấu trúc của võng mạc.

  • OCT sử dụng ánh sáng, không gây đau đớn và chảy máu, nên có thể thực hiện nhiều lần trên cùng một bệnh nhân. Điều này không chỉ giúp giảm bớt khó chịu cho bệnh nhân, mà còn không gây bất kỳ biến chứng nào.

  • OCT cho phép nghiên cứu cả về mặt định tính và lượng của các cấu trúc của võng mạc. Qua đó, chúng ta có thể định hướng điều trị, theo dõi và dự đoán tiến triển của bệnh.

  • Kỹ thuật OCT còn cho phép phân tích, đo đạc, xây dựng bản đồ và lưu trữ ảnh và dữ liệu của các lần thăm khám trước đó. Điều này giúp đánh giá sự tiến triển của bệnh và so sánh kết quả giữa các lần thăm khám.

Chụp OCT được chỉ định trong những trường hợp nào?

Các bác sĩ thường chỉ định chụp cắt lớp võng mạc OCT để chẩn đoán và theo dõi các bệnh liên quan đến võng mạc, như:

  • Bệnh hắc võng mạc trung tâm thanh dịch: Chụp OCT giúp bác sĩ xác định được dịch tích tụ giữa lớp thần kinh cảm thụ và lớp biểu mô sắc tố của võng mạc, cũng như kích thước của khối dịch. Thêm vào đó, bác sĩ còn có thể xác định vị trí của điểm dò qua vị trí tổn hại hoặc bong lớp biểu mô sắc tố.

  • Bệnh lỗ hoàng điểm: OCT giúp xác định vị trí và kích thước của lỗ hoàng điểm. Đồng thời, chúng ta còn có thể quan sát được co kéo dịch kính võng mạc gây ra lỗ hoàng điểm và đo chiều dày của võng mạc vùng xung quanh.

  • Phù hoàng điểm: Đặc biệt là phù hoàng điểm dạng nang, OCT cho phép đánh giá mức độ phù hợp của hoàng điểm thông qua chiều dày của vùng hoàng điểm phù.

  • Màng trước võng mạc co kéo dịch kính võng mạc.

  • Phù võng mạc trong các bệnh khác nhau như tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, bệnh võng mạc đái tháo đường…

  • Bệnh thoái hóa hoàng điểm tuổi già, tân mạch võng mạc, tân mạch dưới võng mạc… OCT còn đánh giá được mức độ teo lõm gai thị, tỷ lệ C/D theo đường kính dọc, ngang, theo diện tích đánh giá viền thần kinh gai thị…

  • OCT còn cho phép lưu giữ và so sánh kết quả giữa các lần thăm khám, giúp bác sĩ dễ dàng theo dõi sự tiến triển của bệnh trong quá trình điều trị.

Quy trình thực hiện kỹ thuật chụp OCT

Trước khi chụp OCT, bạn không cần chuẩn bị gì đặc biệt. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn từng bước trong quá trình chụp OCT. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể sử dụng một loại thuốc nhỏ mắt đặc biệt để giãn đồng tử, giúp quá trình kiểm tra võng mạc diễn ra dễ dàng hơn.

Quy trình chụp OCT khá đơn giản và nhanh chóng. Bạn chỉ cần đặt cằm lên vị trí thiết bị y tế và nhìn vào ống kính. Không có thứ gì sẽ chạm vào mắt của bạn, vì vậy bạn không cần lo lắng. Quá trình chụp OCT chỉ mất vài phút cho mỗi mắt.

Sau khi chụp OCT, đồng tử mắt có thể vẫn còn giãn do tác dụng của thuốc nhỏ mắt. Bạn có thể cảm thấy nhạy cảm với ánh sáng trong vài giờ sau khi chụp OCT.

Những lưu ý khi thực hiện chụp OCT

Có một số trường hợp không thể thực hiện chụp OCT. Vì nguyên tắc hoạt động của OCT là sử dụng ánh sáng, nếu mắt bạn có những tình trạng gây cản trở ánh sáng đi qua, bạn sẽ không thể thực hiện kỹ thuật này. Một số trường hợp bao gồm:

  • Đồng tử mắt co nhỏ dưới 3 mm.
  • Mắt có môi trường đục như: sẹo giác mạc, thủy dịch vẩn đục, đục thủy tinh thể, đục dịch kính, xuất huyết dịch kính…
  • Trẻ em hoặc người già yếu không phối hợp trong quá trình kiểm tra.
  • Người bệnh không định thị do thị lực kém.

Chụp cắt lớp võng mạc OCT là một phương pháp chẩn đoán hiện đại và tiên tiến trong lĩnh vực mắt. Với những ưu điểm vượt trội và khả năng cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc của võng mạc, OCT giúp các bác sĩ chẩn đoán chính xác và theo dõi diễn biến bệnh một cách thuận tiện và hiệu quả.