Vì sao “ăn chân sau, cho nhau chân trước”?

Ảnh: internet

Các món ăn từ chân giò luôn được yêu thích trong dân gian và không ngạc nhiên khi ngôn ngữ tiếng Việt có nhiều thành ngữ và tục ngữ liên quan: bún bò giò heo, ông mất chân giò bà thò chai rượu, ăn chân giò lo giả nợ,… Chân giò không chỉ là một món ăn đặc biệt mà còn là một phần quan trọng trong văn hóa ngôn ngữ.

Câu tục ngữ “ăn chân sau, cho nhau chân trước” có nghĩa là khi biếu chân giò (lợn) cho ai đó, nên cho chân trước và giữ lại chân sau để sử dụng. Ý nghĩa của câu tục ngữ này rõ ràng và không có ý nghĩa bóng hay hàm ý gì khác.

Tuy nhiên, không ai biết chính xác nguồn gốc của câu tục ngữ này. Một số người giải thích rằng chân trước của lợn ít thịt và không ngon bằng chân sau. Nhưng chân trước lại có dáng đẹp hơn. Vì vậy, việc biếu chân trước sẽ làm vừa lòng người được biếu, trong khi chân sau, mặc dù xấu hơn, lại có giá trị cao hơn. Đây quả là một cách ứng xử khôn ngoan và thực tế.

Ảnh: internet

Tuy nhiên, cũng có những người không đồng ý với giải thích này. Họ cho rằng chân giò lợn chỉ tính từ đầu gối trở xuống mới đúng. Người ta có thể cắt lên cao cho đến hết đùi lợn để có được trọn bộ chân giò nặng. Lúc này, mới gọi là cẳng giò, và cẳng sau có thịt đùi to hơn và nạc hơn so với cẳng trước. Tuy nhiên, nếu chỉ tính từ khớp gối trở xuống, chân trước lại mập hơn và có phần bì mỡ dày hơn so với chân sau.

Một lý do khác là theo quan niệm dân gian, hai chân trước luôn được chọn là biểu tượng của con lợn. Cùng với thủ (đầu lợn), hai móng trước và đôi khi là đuôi,… những phần này được chọn làm đại diện cho lễ vật khi dùng đến “họ nhà trư”. Đặc biệt, khi làm lễ trọng, người ta thường biện mâm xôi thủ lợn.

Nhưng ở một số vùng, người ta lại thêm hai móng giò trước. Nếu có thêm hai chân sau, thì càng tốt, nhưng không có cũng không sao. Đối với lợn, hai chân trước không chỉ là thành phần của “tứ chi”, mà còn là “vũ khí chủ lực” trong việc đào bới, chạy, chống lại đối phương. Khi bắt lợn, người ta trói chặt hai chân trước để lợn không thể chạy. Thủ thuật “xắn quần móng lợn” cũng dựa trên hình dáng hai chân trước to đậm, có móng nhô ra và luôn đứng thẳng. Chân trước còn được sử dụng để xem bói.

Đây là hai cách giải thích mà tôi biết. Tất nhiên, có thể còn nhiều cách giải thích dân gian khác chưa được tìm hiểu. Vào ngày đầu năm xuân mới, khi mổ lợn làm cỗ, tổ chức liên hoan hay lễ lạt, chúng ta có thể trao đổi và chia sẻ những ý kiến vui vẻ về vấn đề này.

PGS-TS. Phạm Văn Tình
(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)